Seksuele opvoeding: hoe doe je dat?

Als ouder is het belangrijk om je kind goede seksuele opvoeding te geven. Maar hoe pak je dit het best aan, en waar moet je op letten? Als opvoedcoach geef ik je graag tips om de seksuele opvoeding van jouw kind een stuk gemakkelijker te maken!

Seksuele opvoeding vanaf jonge leeftijd

Veel mensen denken bij dit onderwerp vooral aan pubers. De seksuele ontwikkeling van je kind begint echter al in de babytijd en gaat door tijdens de hele jeugd en puberteit. In hun ontwikkeling gaan kinderen door verschillende fases van seksualiteit. Ze ontdekken en begrijpen steeds meer. Het geven van seksuele voorlichting is dus niet iets wat je op één moment in de opvoeding doet, maar speelt gedurende de hele opvoeding een rol. Het mooiste is het, wanneer het onderwerp op natuurlijke wijze verweven is in de opvoeding. Zo wordt het geen ‘ding’, maar een normaal opvoedthema waarover gesproken kan worden. Dat is zowel voor de ouder(s) als voor het kind erg prettig!

Wel verschilt het uiteraard per leeftijdscategorie hoe dit het beste aan te pakken is. Hieronder vind je daarom de globale seksuele ontwikkeling ingedeeld per leeftijd en hoe daar als ouder mee om te gaan.

Baby (0-2 jaar)

Liefdevol contact, verzorging en je baby knuffelen geven een veilig gevoel en helpen bij de hechting tussen ouder en kind. De ontwikkeling van baby’s is immers veelal lichamelijk. Zo ontdekken ze steeds meer van hun eigen lichaam, waaronder ook de geslachtsorganen. Een baby leert door te ervaren en te voelen. Daarbij zullen ze meestal bij toeval ook hun geslachtsdeel aanraken. Ze kunnen dan al merken dat dit een fijn gevoel geeft. Belangrijk is om dit toe te laten, hierdoor leert je kindje namelijk dat hij of zij de baas is over zijn of haar eigen lichaam.

Peuter (2-4 jaar)

Rond het tweede levensjaar beginnen kinderen te beseffen dat er verschillen zijn tussen jongens en meisjes. Hierdoor worden zij nieuwsgierig naar geslachtsdelen; zowel die van zichzelf als die van anderen. Zij ontdekken door te kijken en aan te raken. Dit is een hele normale en natuurlijke ontwikkeling.

Per toeval ontdekken kinderen meestal dat het aanraken van hun geslachtsdelen een fijn gevoel geeft. Jongens ontdekken dat hun piemeltje hard kan worden als ze eraan komen. Dat is natuurlijk erg interessant, dus kunnen ze dit vaker gaan doen. Als ouder hoef je hier niet van te schrikken. Omdat peuters zich nog niet schamen, is het wel verstandig om jouw kind te leren dat dit niet iets is om te doen waar anderen bij zijn.

Kleuter (4-6 jaar)

Ook kleuters zijn nieuwsgierig en willen graag de verschillen tussen jongetjes en meisjes ontdekken. Vaak doen ze dit tijdens spel, bijvoorbeeld met het spelen van vader en moedertje, of doktertje. Handig is het om hier regels bij af te spreken. Je kind hoeft niets te doen wat hij/zij niet wil. Leer je kind daarom dat hij/zij niets mag doen wat een ander niet wil.

Daarbij doe je voorzichtig en de ander geen pijn. Kleuters gaan deze spelletjes soms stiekem doen, omdat ze beginnen te beseffen dat seksualiteit en bloot zijn niet in het openbaar horen. Belangrijk is om goede afspraken met je kind te maken zoals de deur openlaten, en praat er vooral samen over. De leeftijd van de kinderen mag niet te erg verschillen, zodat er sprake is van gelijkwaardigheid.

Kleuters vragen veel, ook over seksualiteit. Geef antwoord op het niveau van je kind. Hierdoor weet hij/zij dat vragen stellen mag. Dit is erg belangrijk in de seksuele opvoeding van jouw kind!

Basisschoolkind (6-12 jaar)

Vanaf ongeveer de leeftijd van zes jaar, beginnen kinderen last te krijgen van gevoelens van schaamte. Ze willen dan niet meer in het openbaar bloot zijn. Belangrijk is om dit als ouder te respecteren. Laat jouw kind zich dus alleen douchen of aankleden als hij of zij dat wil.

Deze schaamte zorgt er ook voor dat kinderen minder vragen kunnen gaan stellen over seksualiteit. Dit betekent niet dat zij niet meer met vragen zitten. Als ouder kun je prima met je kind over seksualiteit praten. Doe hier vooral niet geheimzinnig over! Zo leert je kind dat hij of zij óók op oudere leeftijd nog prima met vragen bij jou terecht kan. Door de tv en het internet krijgen kinderen vaak op jonge leeftijd al best veel mee over seks, waarbij de kans bestaat dat hij of zij dingen verkeerd begrijpt. Praat hier samen over, zodat jouw kind een realistisch beeld krijgt van alles rondom seksualiteit.

Leg uit dat seks over liefde gaat en dat seks iets is wat je allebei fijn vindt. Op deze leeftijd kan je ook samen boeken lezen over seksualiteit of naar filmpjes kijken waarin het wordt uitgelegd. Daar kan je dan weer met je kind over praten.

Op deze leeftijd spelen jongens en meisjes vaak apart. Hierbij kunnen kinderen zich soms ineens heel stoer gedragen, of juist heel verlegen. Verliefdheid kan ook opspelen en al heel echt aanvoelen. De meeste mensen hebben op de basisschool al wel een vriendje of vriendinnetje gehad, dus het is heel begrijpelijk als jouw kind op deze leeftijd zijn of haar eerste ‘verkering’ meemaakt.

Meisjes komen vaak eerder in de puberteit dan jongens. Bij meisjes begint dit ongeveer rond de 10 jaar, terwijl jongens meestal 12 jaar zijn. Er komen dan lichamelijke veranderingen, zoals schaamhaar, okselhaar, bij meisjes borstvorming en een eerste menstruatie en bij jongens de eerste zaadlozing. Praat over deze veranderingen: leg uit wat het inhoudt en hoe je kind hier praktisch mee om kan gaan. Denk hierbij aan tampons, maandverband op het toilet e.d.

Pubers (12-18 jaar)

In de puberteit maakt je kind vanwege de hormonale verandering in het lichaam een flinke ontwikkeling door. Het lichaam ontwikkelt zich ineens in rap tempo en het ontplooien van de identiteit is in volle gang. Dat is allemaal nogal wat! Pubers zijn hierdoor vaak onzeker over hun lichaam en over zichzelf. Ook neemt, door de hormonen, de interesse in seksualiteit toe.

Vaak hebben pubers geen zin in een gesprek over seks met hun ouders. Dit is “awkward” of “raar”. Probeer daarom een natuurlijke aanleiding te vinden, zodat het gesprek niet geforceerd aanvoelt. Praat er bijvoorbeeld over naar aanleiding van een tv-programma, of iets dat gebeurd is op school of in de vriendenkring. Elkaar aankijken bij zo’n gesprek kan voor pubers niet fijn zijn. Een handige tip is daarom om bijvoorbeeld te praten tijdens een wandeling of tijdens het opruimen. Zo heb je wel de mogelijkheid tot een goed gesprek, maar hoeft jouw kind je niet te veel aan te kijken en voelt het wat minder ongemakkelijk.

Het is belangrijk dat pubers weten dat ze alleen zoenen en vrijen als ze dit zelf willen en het fijn vinden. En vooral: dat ze altijd “nee” mogen zeggen als ze er geen zin in hebben of het niet willen. Met al die sociale media en websites krijgen pubers veel meer seksueel getinte beelden voor hun neus dan dat pubers vroeger kregen, waardoor het belangrijk is om hen hiervan bewust te maken. Vertel ze over veilig vrijen om een zwangerschap of SOA te voorkomen. Hierbij kun je ze op praktische websites wijzen, zoals https://sense.info/nl/. Hier kunnen ze zelf alles opzoeken wat ze over deze onderwerpen willen weten.

Zorg er verder voor dat je betrokken blijft bij je kind en laat hem/haar weten dat hij/zij bij jou altijd met vragen terecht kan. Oók als deze vragen gaan over relaties, seksualiteit en liefde. Leer zijn/haar vrienden kennen, toon interesse en vraag wat hem/haar bezig houdt. Als ouder weet je dan wat er speelt en hoe hierop te reageren. Neem de gevoelens van je kind ook altijd serieus en kom niet te snel met (goedbedoelde) adviezen. Verliefdheid en seksuele gevoelens op puberleeftijd zijn net zo serieus te nemen als die van volwassenen, dus het is erg belangrijk om jouw kind in zijn of haar waarde te laten.

Leestips

Heb je na het lezen van deze blog nog vragen over de seksuele opvoeding van jouw kind? Hieronder heb ik een aantal leestips genoteerd die jou hierbij kunnen helpen. Als je liever jouw persoonlijke vragen wil stellen, mag je me altijd een berichtje sturen of bellen. Als opvoedcoach begeleid ik ouders van kinderen in verschillende leeftijdsgroepen met alles rondom de opvoeding, waaronder ook de seksuele opvoeding. Via deze pagina kun je contact met mij opnemen!

Een handige website voor seksuele opvoeding bij pubers: https://sense.info/nl/

Handige brochure voor ouders van het Rutgers Kenniscentrum seksualiteit: file:///C:/Users/Gebruiker/Downloads/seksuele-opvoeding-van-kinderen-0-6-jaar.pdf

Boeken voor je kind om (samen) te lezen: • Seks en zo - voor wie groeit en verandert en alles wil weten (Robie H. Harris) • Het puberboek - over zoenen, zeuren en verliefd zijn (Sanderijn van der Doef) • Allereerste infoboek seksuele voorlichting (Isabelle Fougere)