Seksuele opvoeding bij je kind: hoe doe je dat?

Let's talk about sex! Als ouder met je kind over seks praten is belangrijk, maar ook lastig. Want hoe hijs je de beruchte bloemetjes en bijtjes in een kindvriendelijk jasje? Je wil een open gesprek met je kind, maar weet niet zo goed hoe en wanneer je hierover moet beginnen. Gelukkig hoeft zo'n gesprek helemaal niet zo ongemakkelijk te zijn. Kinderen denken vaak namelijk heel normaal over seks. Hieronder geef ik je handvaten om de seksuele opvoeding van jouw kind makkelijker te maken.

Lees verder onder de afbeelding.

Wanneer starten met seksuele opvoeding?

Met seksuele opvoeding bedoel ik niet alleen het gesprek dat je met je puber hebt wanneer die ongemakkelijk een pakje condooms voor je probeert te verstoppen. Seksuele opvoeding begint namelijk al in de babytijd en gaat door tijdens de hele jeugd en puberteit. Kinderen ontdekken en begrijpen steeds meer. Hierin gaan kinderen door verschillende fases heen. Het mooist (en het fijnst voor jullie allebei) is het, wanneer het onderwerp is verweven in de hele opvoeding. Zo wordt het een normaal ding waar openlijk over gepraat kan worden, en voelt het voor geen van jullie beiden als een lastige en ongemakkelijke drempel. Hoe je dat aanpakt vertel ik je hieronder per leeftijdscategorie.

Baby (0-2 jaar)

Seksuele opvoeding begint eigenlijk al bij de geboorte van je kind. Liefdevol contact, verzorging en je baby knuffelen geven een veilig gevoel en helpen bij de hechting tussen jou en je kind. Baby's ontwikkelen zich vooral lichamelijk, en leren door te ervaren en te voelen. Dat geldt voor hun handen, vingers, voeten, maar dus ook voor hun geslachtsorganen. Belangrijk is om dit als ouder toe te laten. Een baby heeft immers nog geen enkel idee van wat seks is en het is belangrijk dat hij zijn eigen lichaam kan ontdekken.

Peuter (2-4 jaar)

Rond het tweede levensjaar beginnen kinderen te beseffen dat er verschillen zijn tussen jongens en meisjes. Hierdoor worden zij nieuwsgierig naar de geslachtsdelen van zichzelf en van anderen. Zij ontdekken door te kijken en te voelen. Dit is een hele normale en natuurlijke ontwikkeling. Je hoeft hier als ouder dus niet van te schrikken. Omdat peuters zich nog niet schamen, is het wel verstandig om jouw kind te leren dat dit niet iets is om te doen waar anderen bij zijn.

Kleuter (4-6 jaar)

Op deze leeftijd spelen kinderen vaak vadertje en moedertje, of bijvoorbeeld doktertje. Voor kinderen vooral gewoon een leuk spel, waarbij ook ontdekt kan worden. Let er wel op dat de kinderen ongeveer dezelfde leeftijd hebben en dus gelijkwaardig zijn aan elkaar. Maak ook afspraken: ze doen elkaar geen pijn, doen niets dat de ander niet wil en laten de deur open. Als ouder houd je ondertussen een oogje in het zeil. Zo kunnen zij op een fijne manier hun spel spelen en zie jij erop toe dat het leuk blijft.

Kinderen in deze leeftijd stellen veel vragen. Geef hierop eerlijk antwoord, op het niveau van jouw kind.

Basisschoolkind (6-12 jaar)

Kinderen van deze leeftijd kunnen gevoelens van schaamte ontwikkelen rondom seksualiteit. Ze willen bijvoorbeeld alleen douchen of aankleden. Mijn tip: accepteer deze grens! Door deze schaamte kunnen de vragen over seksualiteit minder worden. Probeer als ouder op een luchtige manier dit gesprek toch gaande te houden en doe niet geheimzinnig over seks. Zo weet je kind dat hij nog steeds met vragen naar je toe kan komen.

Social media

Kinderen krijgen op jonge leeftijd al van alles mee over seks. Bijvoorbeeld op het schoolplein, maar ook vanaf steeds jongere leeftijd via social media. De kans bestaat dat ze hierdoor dingen over seks verkeerd begrijpen. Praat daarom samen over wat je kind hoort en ziet, zodat je kind een realistisch beeld krijgt van alles rondom seksualiteit. Want social media kunnen de seksuele opvoeding van jouw kind niet overnemen.

Boeken lezen

Leg uit dat seks over liefde gaat en dat seks iets is wat je allebei fijn vindt. Op deze leeftijd kan je ook samen boeken lezen over seksualiteit (bijvoorbeeld: Seks en zo - Robie H. Harris) of naar filmpjes kijken waarin het wordt uitgelegd. Daar kan je dan weer met je kind over praten.

Veranderingen tijdens de groei

Meisjes komen vaak eerder in de puberteit dan jongens. Bij meisjes begint dit ongeveer rond de 10 jaar, terwijl jongens meestal 12 jaar zijn. Er komen dan lichamelijke veranderingen, zoals schaamhaar, okselhaar, bij meisjes borstvorming en een eerste menstruatie en bij jongens de eerste zaadlozing. Praat over deze veranderingen: leg uit wat het inhoudt en hoe je kind hier praktisch mee om kan gaan. Denk hierbij aan tampons, maandverband op het toilet e.d.

Pubers (12-18 jaar)

In de puberteit maakt je kind vanwege de hormonale verandering in het lichaam een flinke ontwikkeling door. Pubers zijn volop bezig met het ontplooien van hun identiteit. En dat is nogal wat! Pubers zijn hierdoor vaak onzeker over hun lichaam en over zichzelf. Ook neemt, door de hormonen, de interesse in seksualiteit toe.

Vaak hebben pubers geen zin in een gesprek over seks met hun ouders. Dit is “awkward” of “raar”. Probeer daarom een natuurlijke aanleiding te vinden, zodat het gesprek niet geforceerd aanvoelt. Praat er bijvoorbeeld over naar aanleiding van een tv-programma, of iets dat gebeurd is op school of in de vriendenkring. Is een direct gesprek te ongemakkelijk? Praat er dan eens over tijdens het opruimen of tijdens het autorijden, voor sommige pubers is dat makkelijker.

Nee is nee

Belangrijk om als ouder mee te geven in de seksuele opvoeding, is dat je altijd "nee" mag zeggen. En ook: dat "nee" ook altijd "nee" betekent. Leer je puber dat jij altijd degene bent die kiest of je iets wel of niet met iemand anders wil doen, zoals bijvoorbeeld verkering, zoenen, of wat dan ook.

Wees praktisch

Ook een onderdeel van seksuele opvoeding, maar dan heel praktisch: koop een pak condooms voor je puber en zet die op zijn of haar kamer. Zonder al te veel poespas, maar met een duidelijke boodschap. Zo weet jouw puber dat hij of zij er altijd een kan pakken zonder dat meteen te hoeven vertellen.

Leestips voor seksuele opvoeding

Heb je na het lezen van deze blog nog vragen over de seksuele opvoeding van je kind? Hieronder heb ik een aantal handige leestips voor je verzameld. Als je liever jouw persoonlijke vragen wil stellen over seksuele opvoeding, mag je me altijd een berichtje sturen of bellen. Als opvoedcoach begeleid ik ouders van kinderen in verschillende leeftijdsgroepen met alles rondom de opvoeding, waaronder ook de seksuele opvoeding. Via deze pagina kun je contact met mij opnemen!

Een handige website voor seksuele opvoeding bij pubers: https://sense.info/nl/

Handige brochure voor ouders van het Rutgers Kenniscentrum seksualiteit: file:///C:/Users/Gebruiker/Downloads/seksuele-opvoeding-van-kinderen-0-6-jaar.pdf

Boeken voor je kind om (samen) te lezen: • Seks en zo - voor wie groeit en verandert en alles wil weten (Robie H. Harris) • Het puberboek - over zoenen, zeuren en verliefd zijn (Sanderijn van der Doef) • Allereerste infoboek seksuele voorlichting (Isabelle Fougere)